Hoe mindfulness je kan helpen met vormen van gewoontes

Het boek “Steeds beter” van Gretchen Rubin gaat over gewoontevorming. Het uitgangspunt is je ‘persoonlijkheidstype’ te kennen. Daarmee kun je een vruchtbare omgeving creëren, waarin je gewoontes kunt vormen.

Mindfulness en meditatie zijn ook ‘gewoontes’ die je kunt aanleren. Hoe de ideeën van Rubin je hiermee kunnen helpen, lees je in dit artikel. Maar ook hoe mindfulness je kan helpen met de valkuilen van de types.

De persoonlijkheidstypes

Het model van Rubin gaat niet over hoe je je motiveert, maar aan wiens verwachting je makkelijk voldoet, van jezelf of van anderen. Op basis daarvan kwam ze tot 4 types.

• Upholder (volhouder): voldoet aan uiterlijke en innerlijke verwachtingen.
  
• Obliger (plichtsgetrouw): voldoet aan uiterlijke verwachtingen, verzet zich tegen innerlijke verwachtingen.
• Questioner (vrager): voldoet aan innerlijke verwachtingen, verzet zich tegen uiterlijke verwachtingen. 
• Rebel (rebel): verzet zich tegen innerlijke en uiterlijke verwachtingen.

Gewoontes vormen door verantwoordelijkheid af te leggen

Innerlijke verwachting is iets wat jij van jezelf verwacht. Uiterlijke verwachting is wat een ander van jou verwacht. Een partner, een baas, een vriendin. Als je weet wat voor jou werkt, kun je dat inzetten om gewoontes te ontwikkelen. Dat werkt zo:

Aan wie legt welk type verantwoording af

• Volhouders leren makkelijk nieuwe gewoontes omdat ze zowel aan innerlijke als uiterlijke verwachtingen kunnen voldoen. Ze houden zich aan afspraken met anderen, én met zichzelf.
  
• Plichtsgetrouwen hebben iemand anders nodig aan wie ze verantwoording afleggen. Anders gebeurt het gewoon niet. 
• Vragers voldoen alleen aan innerlijke verwachting. Daarvoor moeten ze weten waarom ze iets doen. Een goede reden. Logica. Als ze niet begrijpen waarom iets moet gebeuren, doen ze het niet. 
• Rebellen verzetten zich tegen alle verwachtingen omdat ze zich er onvrij door voelen. Voor hen is het belangrijk een gewoonte te koppelen aan identiteit en autonomie. Ik ben een sporter, ik ben een mediteerder. Of ze het doen of niet, dat is een kwestie van integriteit.

Welk type ben jij?

Op de website van Rubin kun je de test doen. Wat ben jij? De grootste groep is Plichtsgetrouwen en Vragers. Volhouders en Rebellen zijn schaars. De types zijn een hulpmiddel. Je bent nooit 100% ‘een type’. En ook niet altijd hetzelfde type. De gewoonte om te sporten kan op een andere manier gevormd worden, dan de gewoonte verjaardagskaartjes te sturen.

Een voorbeeld van een schoon huis: aan wiens verwachtingen voldoe je, aan wie leg je ‘verantwoording’ af:

• Volhouders: natuurlijk maak ik schoon want ik wil in een fijn huis wonen (interne verwachting) en de leesclub komt zondag (externe verwachting)
• Plichtsgetrouwen: er komt bezoek (extern verwachting)
• Vragers: een schoon huis geeft me rust, en als ik het bijhoud is het niet al te veel werk (interne verwachting)
• Rebellen: ik ben toch geen barbaar
  

Mindfulness en de types

Hieronder lees je per ’type’ hoe je je neiging kan gebruiken om te leren, om de training te doen. Én ook hoe mindfulness je kan helpen bij de valkuilen van je type.

Voor de plichtsgetrouwen

Wil je mindfulness leren maar vind je het lastig je te commiteren? Je huiswerk te doen? Dan is een groepstraining ideaal voor je. Je hebt immers geen moeite met voldoen aan verwachtingen van anderen. 

• De training begint met een kennismakingsgesprek met de trainer. Door dit persoonlijk contact kan er al een verwachting komen: als de trainer er wat in ziet, nou dan jij ook wel. Daarbij helpt het om er een gezicht bij te zien. Een persoon.
• De training heeft vaste data die je in agenda kunt zetten. Zo kan je omgeving je helpen wél te gaan. Misschien willen ze dat wel van je verwachten.
• De groep. Anderen gaan ook, dan kun jij het toch niet laten zitten.
• De huiswerkschema’s. Je wilt natuurlijk wel wat invullen in het schema. De trainer verwacht goede inzet. Dan toch maar doen.
  
• Geld: je hebt betaald voor de training. Dan verwacht je ook wel resultaat.
  

Een valkuil van Plichtsgetrouwen is dat ze zó makkelijk aan andermans verwachtingen voldoen, dat het soms onbewust gebeurt. Misschien ben je het er eigenlijk helemaal niet mee eens! Door jezelf te leren kennen, kun je beter bepalen wanneer het een goed idee is om aan iemand verantwoording af te leggen. En wanneer niet. En kun je beter onderscheidt te maken met wat jij wilt, wat je omgeving wil.

Tip voor de Plichtsgetrouwen. ‘Gebruik’ – als je de training gaat doen – ook de mensen in je omgeving. Vertel je partner wat het huiswerk is. Of je vriendinnen. Zoek je juiste mensen (de mensen die het beste met je voor hebben) om verantwoording aan af te leggen. 

Voor de vragers

Hoe doe jij een mindfulnesstraining? Door te weten waar je mee bezig bent. Stel vragen, zoek antwoorden. Lees erover, kijk filmpjes op Youtube. Verdiep je in onderzoek. Mindfulness is logisch en wetenschappelijk onderbouwt. Het programma van de MBSR training is overal ongeveer hetzelfde. Op basis van al die informatie kun je je eigen redenen vormen. Noteer ze. Zodat je op momenten van twijfel even terug kunt kijken: wat wilde ik hier mee bereiken?

Mindfulness kan je helpen een ‘Vrager’ te zijn. Een valkuil voor Vragers is te veel onderzoek doen, te lang te wikken en wegen. Van te voren alles willen weten. Stel hiervoor grenzen: ik lees 3 websites, vraag 2 mensen, lees 1 boek. En besluit. Realiseer je dat je niet alles van te voren kunt weten. (Je zou zo niets nieuws kunnen leren.)

Mindfulness kan je helpen onprettige gevoelens zoals onzekerheid, wantrouwen, of ongeduld – te herkennen. Vaak is het een automatische reactie om nog meer zekerheden te zoeken. Wees daar alert op. Het hóeft niet. Je kunt die gedachten en gevoelens er gewoon laten zijn. Onderzoek die nieuwsgierig!

Er zit een addertje onder het gras. Als Vrager kun je flink leunen op je analytische geest. Om te onderzoeken. Redenen te vinden. Mindfulness is geen training ‘in het hoofd’. Het gaat om wat je ervaart. In je lichaam, je emoties. Dat is niet altijd logisch. Je leert eigenlijk een nieuwe manier van kijken. Meer met gevoel en intuitie, minder om te analyseren. Gun jezelf de ruimte en tijd om hieraan te wennen. Het is een prachtige toevoeging aan je vertrouwde onderzoeksvaardigheden.

Voor de volhouders

Ben je nieuwsgierig? Gewoon de training doen. Naar de bijeenkomsten komen en je huiswerk doen is geen enkel probleem voor je.

De valkuil van iemand die makkelijk aan innerlijke en uiterlijke verwachtingen voldoet is dat hij rigide wordt. Of gewoon maar doet om het doen. Met mindfulness leer je jezelf kennen. Dan weet je beter wat je wilt, in plaats van wat je kunt doen. Als je agenda heel erg vol is, kun je eens kritisch kijken aan welke innerlijke en uiterlijke verwachtingen je allemaal voldoet. Zijn ze nog wel relevant voor jouw leven nu?

Voor de rebellen

Duik in je Waarom. Waarom wil je dit leren? Hoe draagt het bij aan jouw vrijheid en autonomie? En dan, integreer het in je identiteit! Ik ben iemand die een training doet. Ik ben Iemand die mediteert. Ik ben iemand die bewust leeft. Jij werkt niet met een schema of door verantwoording af te leggen, maar vanuit authenticiteit en integriteit.

Hoe mindfulness bijdraagt aan je vrijheid en autonomie? Door inzicht in je automatische patronen, kun je bewust kiezen hoe je reageert op een situatie. Dat is vrijheid.

Zijn wie je bent

Het mooie van dit model is dat Rubin handvatten geeft voor hoe je nu bent. Je hoeft niet te veranderen. Je hoeft alleen maar te weten hoe om te gaan met je neigingen. Ken jezelf! Daar komt het toch altijd weer op neer.

Welke van de 4 types ben jij? Altijd, of verschilt dit per gewoontevorming?