Keuzestress deel 1: de aandachtseconomie, en hoe mindfulness je weerbaar maakt

Weet jij nog dat er druk gediscussieerd werd over de komst van Nederland 3. Of dat nou nodig was, of we dan niet teveel tv zouden gaan kijken. Ik was er niet bij, net voor mijn tijd. Ik las er over in een oud tijdschrift dat ik mijn ouders op zolder vond. Fascinerend. Ik ben van na de komst van de commerciëlen. Kon mij niet voorstellen dat mensen twee zenders genoeg vonden.

En nu? Er is zoveel aanbod, dat ik me er bewust van afscherm. Ik heb geen kabel-abonnement en geen dagblad. Het is me te veel. Via mijn telefoon komt er al zoveel informatie op me af. Ik heb mijn handen er vol aan.

Heb jij er ook je handen vol aan? Of je hoofd vol mee. Aan alle mogelijkheden en opties en keuzes. Dit artikel gaat de wereld waarin we leven. Specifiek over de aandachtseconomie. Want die veroorzaakt een hoop onrust. Wil je daar beter mee omgaan, lees dan verder voor 4 manieren waarop mindfulness je kan helpen.

Wat is de aandachtseconomie?

We zijn in de afgelopen 20 jaar doorgegroeid van een informatie-economie naar een aandachtseconomie. Er is meer informatie dan aandacht. Informatie is (lijkt) gratis. Nu is juist aandacht het schaarse goed geworden. Jouw aandacht. Je eyeballs zijn geld waard. Op het internet is dat de handelswaar. Wij krijgen gratis content – en in ruil daarvan geven we onze aandacht. Ons geld volgt vanzelf.

Maar ook offline wordt er om je aandacht gestreden. Nieuwe restaurants, leuke festivals. Je kunt naar de musical van de film, wat daarvoor een toneelstuk was, en daarvoor een boek. Koffie zetten kan met pads en cups of juist weer slow. En wie wist dat er zoveel chocoladecombinaties zijn?

Aandacht vragen door middel van techniek en psychologie

Facebook en Google hebben een leger aan techneuten in dienst wiens enige taak het is om ons te verleiden langer op het internet te blijven. (in deze verhullende podcast van Sam Harris een gesprek daarover, vanaf minuut 6) Dit doen ze met slimme psychologie. Door onze hersenen dopamine te laten aanmaken. Een geluksstofje. Via likes en hartjes worden we vastgeklonken aan onze telefoons.

Het werkt. Ik moet regelmatig mijn smartphone in een andere kamer van het huis leggen, dan waar ik zit. Anders blijf ik maar kijken. Zo mooi, zo leuk. Ideeën, kansen en mogelijkheden. Het is letterlijk een onuitputtelijke bron.

Ik heb zelfs gemerkt dat als ik switch tussen Instagram en een andere app, dat Instagram weer naar boven scrolt – en ik opnieuw moet beginnen. Zo houden ze me vast in de app. En niet alle likes worden in 1 keer op je losgelaten worden als je Twitter opent, maar beetje bij beetje. Zodat je terug komt voor meer. 

De mate waarin dit gebeurt (heel veel) is nieuw. We zijn nog niet erg weerbaar. Kijk maar hoe misverstanden op Facebook ontstaan. We hebben nog lang niet door hoe sterk we gemanipuleerd worden door dit soort platforms.

Aandacht vragen door het aanwakkeren van verlangen en afkeer

Reclames, en stiekem social media, wakkeren je verlangen aan. Nieuwsberichten roepen je verontwaardiging op (afkeer meestal). Zo wordt je, emotioneel, van hier naar daar geslingerd.

Verlangen en afkeer zijn krachtige emoties. Contemplatieve tradities proberen al duizenden jaren ons er voor te behoeden. De mate waarin we in deze tijden aan verlangen en afkeer blootgesteld worden, is nieuw. Reclame is overal. Nieuws is overal.

Je krijgt veel opties en daarmee keuzestress

De beheersing van techniek en psychologie – gecombineerd met de taak van marketeers (verkopen) geeft ons Opties. Heel veel Opties. En daar raak je gestrest van. Stress wordt ook wel belasting genoemd. Het druk op je. Het vraagt iets van je.

Obama draagt elke dag hetzelfde pak. Hij verspilt zijn beperkte voorraad keuze-kracht niet niet aan een triviale zaak als ‘wat trek ik aan’. Zijn werk was immers, als leider, om de hele dag door keuzes te maken. (bron, check Google)

Je capaciteit tot het maken van keuzes is eindig. Op een gegeven ogenblik ben je moe van kiezen. Iedereen die wel eens zijn huis heeft verbouwd kan dat beamen. Veel keuzes is een belasting. Stress.

4 manieren waarop mindfulness je kan helpen hier mee om te gaan

1. Mindfulness is een training van aandacht. Daarmee krijg je meer beheersing. Je kunt daarmee bewuster kiezen waar je je aandacht op richt. Maar je wordt je ook bewust van hoe je aandacht zich gewoonlijk gedraagt. Springerig. Ongeduldig. Ons brein voelt zich van nature aangetrokken tot beweging, nieuwigheid en afwijking. Met meditatie neem je de tijd om dit mechanisme goed te leren kennen. Een slager heeft een scherp mes om mee te snijden. Jij kunt je eigen brein begrijpen, zodat je er zorgvuldig mee kan te werken. 
2. Je leert de zijn-modus kennen. We brengen het grootste deel van de tijd door in de doe-modus. Die kenmerkt zich door bezig te zijn het gat tussen Hoe Het Is – en Hoe Het Moet Zijn te overbruggen. Met actie. In de zijn-modus richt je je op wat is, zonder dat je daar iets mee doet. Je doet even niets. Je gaat vanzelf beter kijken. Naar wat er wel is. Wat dit moment te bieden heeft. Hoe vol en rijk de werkelijkheid is. Hoe kleurrijk. Dat geeft voldoening. Het verlangen naar anders of meer, komt even op de achtergrond. Het ontslaat je van kiezen – want je laat gewoon zijn wat er al is. Je hoeft niets toe te voegen en niets weg te laten. 
3. In de zijn-modus ben jij ook goed. Helemaal af. Je hoeft niets aan jezelf te veranderen. Je hoeft je niet eens druk te maken over je identiteit. Apple of Android, whatever. Dat brengt ook rust. 
4. Met mindfulness en meditatie leer je pauzeren. Je observeert: gedachten, emoties. Maar je hoeft niet meteen te reageren. Soms zijn die emoties onprettig. Je voelt je onrustig of eenzaam of boos. Je merkt misschien wel op hoe sterk te neiging is daar wat aan te doen. Actie te ondernemen zodat je die gevoelens niet hoeft te voelen. Door dit mechanisme te zien en er zonder oordeel bij te kunnen blijven, ontneem je het z’n grootste macht. Namelijk het idee dat het waar is, en dat je er niets aan kunt doen. Je hebt wel degelijk een keuze.
   

Je aandacht is een kostbaar goed

Neem daarom te tijd om het zorgvuldig te gebruiken. Bewust te kiezen. Mindfulness kan je weerbaar maken. Naar je eigen, soms stormachtige, emoties. En naar de manipulaties in de aandachtseconomie. Want met de vaardigheden van mindfulness (leer je brein kennen, oefen de zijn-modus en leer pauzeren) hoef je je niet meer te laten meeslepen. Hoe selectief ben jij met waar je je aandacht aan geeft?

Hoe ga jij hier mee om?

Ben je je bewust van de wereld waarin we leven. De sterke krachten om en in ons? Laat je je meeslepen, of kun je weloverwogen kiezen?

Het volgende artikel over keuzestress gaat over onze persoonlijke gewoontes. Ben je een minimalist of een maximalist? Door dit van jezelf te weten, kun je ook beter bepalen hoe je omgaat met alle prikkels. Van binnen en buiten.