Wat je hersenen doen als jij niets doet

Je hersenen maken 2% uit van je lichaamsmassa, maar gebruiken 20% van alle energie (gemeten naar zuurstofverbruik). Of je nu mediteert, ingewikkelde wiskunde berekeningen maakt of helemaal niets doet – de totale hersenactiviteit is hetzelfde. Als je je hersenen gebruikt voor iets ingewikkelds, worden de gebieden die daarvoor zijn, actief. Gebruik je je hersenen ‘niet’, of ontspan je je, dan is het terugvalnetwerk actief.

Het terugvalnetwerk

Het terugvalnetwerk* houdt zich bezig met ik, mij en mijn: ik ben het centrum van de wereld, mijn gedachten, mijn emoties, mijn relaties, mijn herinneringen, mijn dromen, hoe kom ik over. Als je niets doet, dwaalt je geest dus naar ik-ik-ik. Piekeren, zorgen en angsten. Zelfgericht gekrakeel. The monkey mind. Op die plek in je hersenen zit de verhalenverteller; ik ben zo en zo want ik deed dat en heb dit meegemaakt, en ik beambieer dit… Hoe meer tijd je hier doorbrengt, hoe vaster dit verhaal wordt.

Ontsnappen

Daarom is het soms zo fijn om hard te werken, in flow te zijn of op te gaan in heftige sportactiviteiten. Je hersenen zijn daarmee druk, en je denkt niet na over jezelf. Een soort ontsnapping. Hier kan alleen niet eeuwig mee doorgaan. Je verandert er niet iets mee aan het terugvalnetwerk.

Via meditatie kan dat wel.

Beheersen

Mindfulness versterkt de verbinding in de hersenen tussen het beheerscircuit en het terugvalnetwerk. Via die versterkte verbinding kalmeer je het terugvalnetwerk. In de meditatie gebeurt dit op het moment dat je merkt dat je afgedwaald bent en je de aandacht weer richt op je ademhaling. Hoe meer je daarmee oefent, hoe makkelijker het is.

En hoe sterker de verbinding wordt.

En met heel veel meditatie wordt het terugvalnetwerk zelf minder actief. Ook voor en na het mediteren.

Wouw. Dat is gaaf.

In mindfulness leer je dat je gedachten geen feiten zijn. In meditatie kun je ze zien komen en gaan. Je ervaart het. En je kneed je hersenen zó, dat je meer beheersing krijgt over the monkey mind.

Neuroplasticiteit

Het ‘kneden’ van de hersenen heet neuroplasticiteit. Onderzoek daarna groeit en laat bijzondere dingen zien. Dit stukje is nog maar een heel klein deel van alles wat onderzocht wordt.

Lees hier verder over mindfulness.

Meer leren over de hersenen? Lees dan Meditatie – de blijvende effecten op lichaam, geest en hersenen – van Goleman en Davidson (2017). Dit boek, hoofdstuk 8, is tevens de bron voor dit artikel. De quote aan het begin van het artikel is van onderzoekers op Harvard University.

*ook wel genoemd defaultnetwerk of default mode network