Waarom je (niet) moet stoppen met oordelen
Ik ben niet helemaal thuis in fashion en cosmopolitans, maar dit tafereel uit Sex And The City ken ik maar al te goed. In een andere vorm: een donkere kroeg, met wijn en literatuur (onder de maat). Of op de bank, met Lays Paprika chips en Gilmore Girls (OMG wat is Rory vervelend). Op het terras, met rosé en een catwalk, nee de stoep, waar buurgenoten flaneren (die tás).
Commentaar, beoordelingen, analyses, loftuitingen, jaloezie, afkeer, verrukking. Best vermakelijk, vind ik stiekempjes. En als niemand het hoort, doe ik er toch geen kwaad mee…
Waarom zou je niet-oordelen?
Misschien heb je het wel eens gehoord in een begeleide meditatie of in een mindfulnessworkshop: de uitnodiging om ‘niet te oordelen’. Of, om je oordeel op te merken, en het los te laten. Waarom toch. Mindfulness is er toch niet om me te vertellen wat ik wel en niet mag doen? (dat klopt)
Dit artikel gaat over wat ‘niet-oordelen‘ in mindfulness is. Het is namelijk iets anders, dan onze traditionele ideeën over het begrip. Lees het, zodat je zelf kun bepalen of dit voor jou van belang is.
Verborgen oordelen
Een Oordeel ken je het beste als een veroordeling. Negatief, afwijzend. Maar oordelen kunnen subtiel zijn. Of heel positief. Het komt in vele vormen:
Hè getver, regen. Het tweede album van die band is veel beter dan het eerste. Er is alleen zoete witte wijn… Dit project gaat niet lukken met deze tijdsplanning, wie heeft dit bedacht. Deze journalist begrijpt er duidelijk niets van. Ik hou niet van dat soort slijmerige types, zó onoprecht. Ja, zij kan heel goed met het management. Wat ben je slim! Pure chocolade is veel lekkerder. Ik kan dat niet. Hij kan dit wel. Ik ben een echt hondenmens. Ok, de powerpointpresentatie heeft hij niet gemaakt zoals afgesproken, maar het is schat van een jongen. Dat is zeker een programma van de VPRO.
Wat is oordelen eigenlijk?
Alle ideeën over plezier en afkeer. Gewenst, ongewenst. Ik wil dit, ik wil dit niet. Dat is mooi, dat is lelijk. Als je er op gaat letten, merk je dat je de hele tijd aan het oordelen bent. Het is bijna inherent aan denken.
Gij zult niet oordelen
Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen. – Wel de splinter in het oog van de ander zien, maar niet de balk in het eigen oog.
Zo herinner ik mijn opvoeding over oordelen. Het was iets wat niet je behoorde te doen. ’t is niet aan ons gewone/zondige mensen. Een taak voor de rechter/god. Toch waren er wel duidelijke ideeën over goed en fout. Niet liegen. Wel je werk doen. Niet verspillen. Wel voor een ander klaar staan.
Deze manier van over oordelen denken gaat eigenlijk over moraliteit. Wat is goed, wat is fout. Wat zegt de wet, wat zijn de normen en waarden.
Het effect van oordelen
Als we in mindfulness spreken over oordelen – gaat het niet om moraliteit. Het gaat over het effect van oordeel voor jou, als individu. Het effect van oordelen op je beleving van dit moment. Het bevat 3 elementen.
1. Je doet alsof je de werkelijkheid kunt ‘bevriezen’.
Wat doe je als je oordeelt? Je zegt: het is zo en zo. Je zet de werkelijkheid ‘vast’. Je bevriest het. Alsof het zo is en niet meer zal veranderen.
En, je bent daarbij wat ongenuanceerd. Er zijn details die buiten beschouwing moeten blijven, anders kun je niet snel je mening vormen.
De werkelijkheid is niet vast. Het beweegt. Verandert de hele tijd. En is vele malen complexer en diverser dan je ooit kunt zien.
Een voorbeeld lees je in Word je van mindfulness passief?
Je reduceert de werkelijkheid tot een microscopische momentopname. (maar dat zeg of denk je er meestal niet bij)
2. Kleuring van je blik en stemming, en daarmee jouw ervaring
Het tweede wat een oordeel doet, is: het kleurt je blik en stemming. Wat je verwacht, zie je terug in de wereld.
Vind je de buurman stom, dan zul je bewijzen daarvoor zien. Dat heet confirmation bias. En vise versa. Vind je de buurman leuk, dan zul je daar bewijzen van zien. Met een oordeel geef je je eigen wereld vorm.
3. De illusie van afgescheidenheid
Het derde, wat een oordeel doet: het maakt onderscheid tussen jij en de ander. Bij roddelen is dat duidelijk: ik ben beter wat die is slechter. Je denkt in binnen/buiten, hoger/lager. Hij begrijpt het vast niet want hij heeft een andere studie gedaan.
Het werkt ook subtieler. Je hond kan geen mensentaal, dus die zal wel minder intelligent communiceren. Die boom kan helemaal geen geluid maken, dus die voelt geen pijn.
Voel je je afgescheiden van de wereld om je heen? Onderzoek dan eens hoe of wat je oordeelt. Als je voorbij je oordeel kunt kijken, hef je de afscheiding weer op.
Nu is het persoonlijk geworden
Deze ‘nieuwe manier’ van naar het fenomeen oordeel kijken – is veel persoonlijker. Niet meer omdat je goed van fout moet onderscheiden om een goed mens te zijn. Maar omdat jouw oordeel je zicht beperkt, je wereld kleurt, en je afscheidt.
En daarom is de uitnodiging tekens weer om je bewust te zijn van je oordeel. Zodat je niet denkt dat dit de enige versie van de werkelijkheid is, die mogelijk is. Dat je geen keus hebt. Dat je denken waar is.
Je hoeft niet te stoppen met oordelen. Dat lukt bijna niet. Oordelen helpt je ook te navigeren in deze wereld (praktisch en moreel). Het gaat erom dat je het door hebt.
Geniet met mate
Eigenlijk is het net als met alcohol of andere bedwelmende middelen. Laat je er niet door ringeloren. Als je zin hebt om te oordelen – prima. Geen nood aan de man. Zet lekker de tv aan scheld iedereen suf. Maar weet ook dat het effect heeft op hoe jij in de wereld bent.
Voor de liefhebbers: een aantal leuke bronnen die ik tegenkwam op de internets:
