Wat zijn emoties?

Emoties zijn de sleutel tot een interessant en bevredigend leven.

Je kunt een prachtig leven hebben, maar als je je ongelukkig voelt – heb je er niets aan. Je kunt lieve mensen om je heen hebben, maar als je geen warme voelt lijkt het toch niet helemaal echt. Je kunt de slimste plannen hebben en toch niet in beweging komen. Je kunt alle succes in de wereld hebben, maar elk moment bang zijn om door de mand te vallen. Dat komt door emoties.

Toch hebben we er niet veel over geleerd op school. Daarom beantwoord ik de vraag hier.

Wat zijn emoties eigenlijk?

Allereerst: de woorden emotie en gevoel gebruik ik door elkaar heen. Onderscheid is niet nodig.

Emoties en gevoelens zijn vibraties in ons lichaam. Ze worden gemaakt door gedachten in ons hoofd. De vibraties voel je als sensaties in je lichaam. Hard, zacht, heet, scherp, dof, tintelend, trekkend.

Bijvoorbeeld: een brok in je keel. De sensatie van ‘iets hards’ in je hals. Dit kan volgen op een gedachte als ‘ik schaam me zo’.

Emoties en gevoelens komen voort uit onze gedachten. Top down, zou je kunnen zeggen. Of we er nu bewust van zijn of niet. We hebben zo’n 60.000 gedachten per dag, dus een een flink aantal blijven onopgemerkt.

• Denk ‘jee, vakantie geboekt, we gaan naar Disney’ en je voelt je blij.
• Denk ‘ugh, morgen naar kantoor’ en je voelt je moe.
• Denk ‘ik bijt in een sappige citroen’ en je ervaart de smaak zuur en vertrekt je gezicht.
• Denk ‘waarom ben ik zo moe’ en je voelt je teleurgesteld in jezelf

Gedachten creëren emoties.

Een gevoel waar ik niks aan kan doen

Dit idee dat alle emoties komen door gedachten, heeft bij mij altijd weerstand opgeroepen. Als het zo eenvoudig was, dan zou omdenken of positief denken toch altijd werken? En nee, dat is niet zo. Het ligt genuanceerder.

De onbewuste gedachten en automatische piloot.

Allereerst, zoals hier boven genoemd, zijn we vaak niet bewust van onze gedachten. Het zijn ingesleten patronen die op automatische piloot werken. Of, het zijn onbewuste overtuigen die wel allemaal delen en dus helemaal niet benoemen (bijvoorbeeld de gedachte: ontbijten is belangrijk).

Primair overleven: sensaties van honger en kou.

Ten tweede, het kan ook zijn dat ons lichaam primaire sensaties afgeeft omdat het voeding of zorg nodig heeft. Bottom up. Een rilling, die we vertalen als ‘kou’. Gerommel in je maag, die je interpreteert als ‘honger’. Heel dierlijk. Niet goed of fout, gewoon informatie. Deze prikkels gaan via de amygdala (de gevarenscanner in onze hersenen) en niet via de pre-frontale cortex (het deel van de hersenen waar bewust en abstract denken plaats vind).

Echter, razendsnel kan er een gedachte bij komen als ‘dit is fout, als dit maar niet te lang duurt’ of ‘ik moet echt iets eten anders wordt ik flauw’. Dan versterken de gedachten de gevoelens. Ping-pong tussen lichaam en geest. We reageren op sensaties in het lijf met gedachten die weer tot emoties leiden.

Trauma; ervaringen in je cellen en botten

Ten derde is er trauma. Een eenvoudige definitie via trauma is dat het een heftige emotionele gebeurtenis is, die niet is afgerond is (omdat dat niet kon) en nu ‘chaotisch’ in ons lichaam is opgeslagen. De energie heeft niet kunnen ontladen, en de herinnering is verstrooid over verschillende delen van het brein.

Trauma (complex, intergenerationeel) zit diep in je lichaam, in je cellen, opgeslagen. Geheel onbewust reageert je lichaam om een gebeurtenis. Bottom up: ‘er is iets niet pluis’. Daar kun je niet 1-2-3 positieve gedachte tegenover zetten waarmee je je beter voelt. Helaas zijn je gedachten die opkomen als je getriggerd wordt, vaak wel in de trand van ‘ik ben zwak’ of ‘oh nee, niet weer’, en ‘het komt nooit goed’. Die gedachten leiden weer tot angst. Meer emoties. Dit keer wel top-down.

Maar ook hier kun je de gedachte kiezen die tot behulpzame emoties leiden. Bijvoorbeeld: ‘ik wil me bewust worden van wat me onbewust stuurt’ of ‘ik wil hier beter mee om leren gaan’. Zelfs als je gelooft dat trauma alleen met lichaamswerk kan worden behandeld, is daarvoor een bewuste gedachte nodig als ‘ik ga een lichaamsgerichte therapeut zoeken’. Die gedachte repareert het trauma niet, maar kan wel het gevoel van opluchting, zorgzaamheid of kracht geven die je in beweging zet om de telefoon op te pakken en te bellen voor een afspraak met de huisarts.

En zo komen we uit bij de functie van emoties. Want, waarom is ons lichaam-geest systeem zo gemaakt dat gedachten tot emoties leiden?

Het nut van emoties

Emoties brengen ons in beweging. E-motie is energy in motion. Charge, word het ook wel genoemd. Stroom. Levensenergie.

Ons lichaam zit vol met energie die ergens heen wil. Waarheen, vraag je je af? Evolutionair gezien is het heel eenvoudig.

• Bewegen naar genot en plezier (eten, warmte, voortplanting)
• Bewegen weg van pijn
• Efficiënte, de kleinst mogelijk inspanning om je doel te bereiken

Kortom, emoties zijn er om ons bewust te maken van genoten en pijn om te overleven. Weg van gevaar, naar veiligheid en een volle buik.

Als we in onze basisbehoefte voorzien zijn, vragen ze niet zoveel energie. De Albert Heijn heeft immers al het eten bij elkaar verzameld. En de verwarming draait op gas die via een leiding ons huis binnen komt. Daarom kan de energie naar nieuwe dingen stromen. Waarheen? Nou, afgelopen honderd jaar hebben we de energie collectief laten stromen naar mechanisatie en gemak, meer stabiliteit, onderwijs, complexere samenlevingsvormen en gezondheidszorg. Naar individualisme, democratie, persoonlijke ontwikkeling, bewustzijnsgroei en compassie.

Evolutie maakt de boel complex.

Soms zijn onze nieuwe verlangen in tegenspraak met onze primitieve standaardinstelling. Bijvoorbeeld: primitief gezien zijn we groepsdieren die elkaar echt nodig hebben om te overleven. De standaardinstelling is dus ‘aanpassen aan de groep’. Maar, als we dan die veiligheid ervaren, willen we authentiek zijn. Dat is een tegenstelling tot aanpassen. Of, de standaardinstelling is een behoefte aan veiligheid en dus voorspelbaarheid. Maar, als we dat ervaren (in een huwelijk) willen we spanning en nieuwigheid. Ingewikkeld hé.

Complexiteit vraagt om meer bewustzijn

Daarom is het cruciaal dat we onze emoties leren navigeren. Eerst moeten we leren wat we voelen en welke gedachten daaraan vooraf gaan. Onze automatismen. Maar, we kunnen ook leren eerlijk te zijn over onze behoefte en verlangens, ook al maken ze de boel ingewikkeld. Want, dan kunnen we onze gedachten inzetten om onze energie in beweging te brengen, richting het doel!

Meer leren over emoties

Zoals hiervoor beschreven, kun je dit top-down benaderen, en bottom up.

Top down: gedachten –> emoties

• Mediteren en je gedachten benoemen
• Braindumpen in je dagboek (je gaat vanzelf patronen zien!)
• Nieuwsgierig zijn als mensen ruzie hebben: een botsing van gedachten en emoties.
• Coaching: de coach kan een spiegel zijn, die je helpt te zien wat er in je blinde hoek zit.

Bottom up: lichaamsbewustzijn ontwikkelen

• Bodyscan meditaties doen om lichaamssensaties te leren voelen zonder ze te beoordelen of veranderen.
• Je emotie-woordenschat uitbreiden. Hier een lijst.
• Gedurende de dag inchecken bij je je lijf, gedachten en omgeving. Mindfulness dus.
• Intermitten fasting (onderbroken vasten) is interessant om te leren wat het verschil is tussen een honger-sensatie en ‘lekkere trek’ (wat wel eens verveling of onrust zou kunnen zijn). Eten is zo primitief, en daarmee een goed onderwerp om lichaamsbewustzijn te trainen.
• Koud douchen om te ervaren hoe kou eigenlijk voelt, en welke gedachten over die kou wat voor impact hebben op je ervaring.

Aandacht voor gebeurtenissen en gedachten

Ik begon dit artikel met het belang van emoties: ze geven kleur, bevrediging en betekenis aan je leven.

Je kunt een prachtig leven hebben, maar als je je ongelukkig voelt – heb je er niets aan. Je kunt lieve mensen om je heen hebben, maar als je geen warme voelt lijkt het toch niet helemaal echt. Je kunt de best doordachte plannen hebben en toch niet in beweging komen.

Door je bewustzijn rond je gedachten en emoties te ontwikkelen, kun je gaan inzien waar het spaak loopt.

Bijvoorbeeld, zoals in de paragraaf hierboven, die momenten dat je aandacht niet is bij de gebeurtenis, maar bij gepieker in je hoofd. Gebeurtenissen zonder gevoel komen niet aan. Je bent er niet mee verbonden. Dus, heb je gedachten nodig die in lijn zijn met je gebeurtenis. Daarvoor heb je aandacht nodig. Mooi dat je op een mindfulness blog bent. Lees gerust de andere artikelen 🙂